Duurzame uitvaart
Duurzaamheid is een hot topic, ook binnen de uitvaartsector. Steeds vaker geven toeleveranciers (kisten, rouwdrukwerk, vervoer, grafmonument, afscheidslocaties), en grote en kleine uitvaartorganisaties aan dat ze duurzaam zijn. Hiermee wordt ook ingespeeld op de wens van de nabestaanden (consumenten) die steeds vaker vragen om duurzame oplossingen. Wat verstaan we eigenlijk onder een duurzame uitvaart? Hoe kun je een duurzame uitvaart realiseren? Of is een duurzame uitvaart geen doel op zich?
Wat is duurzaamheid, wat is een duurzame uitvaart?
Voor mij betekent duurzaamheid dat we met de huidige wereldbevolking in onze behoeftes kunnen voorzien zonder dat we komende generaties de mogelijkheid te ontnemen om in vergelijkbare mate in hun behoeften te voorzien. Kortgezegd:
We hebben één aarde……daar moeten we het mee doen
Als we aan de slag willen met duurzaamheid binnen de uitvaartsector, is het belangrijk dat we het hele uitvaartproces belichten. Dus oriëntatie; overlijden (en periode tot uitvaart); de uitvaart zelf (met keuze uitvaarttechniek) en tenslotte de fase erna, herinneren.
Duurzame uitvaart. Een duurzame uitvaart is een uitvaart met minimale impact op het milieu bekeken over het hele uitvaartproces. Alleen het milieu? Of gaat het ook over de sociale impact? Als kisten worden gemaakt in een sociale werkplaats is het toch ook duurzamer?
Duurzaamheid en ik
Vanuit mijn werk als docent bij de Hogeschool Utrecht onderzoeken we samen met studenten welke duurzaamheidsthema’s relevant zijn voor bedrijven in diverse sectoren. En we kijken wie de belangrijkste stakeholders zijn en op welke manier ze invloed uit kunnen oefenen bij de verduurzaming. Duurzaamheid vind ik interessant en boeiend juist omdat het complex is en omdat zowel technologische ontwikkelingen als gedragsverandering een belangrijke rol spelen. Ook het persoonlijk aspect van “hoe duurzaam ben ik eigenlijk zelf?” is een vraagstuk dat mij nog steeds bezighoudt.
Duurzaamheid binnen de uitvaartsector
Voor de afronding van de uitvaartopleiding, heb ik onderzoek gedaan naar duurzaamheid binnen de uitvaartsector. Hierbij heb ik het onderzoek van DELA als basis gebruikt (CO2-emissie van een gemiddelde DELA-uitvaart, mei 2020). De C02 uitstoot van een gemiddelde DELA uitvaart wordt berekend op ongeveer een ton CO2 per uitvaart.
Daarbij heb ik gekeken wie er per uitvaart schakel invloed heeft op de milieu impact en hoe (technologie, gedrag) en wat mogelijke duurzame alternatieven zijn.
Impact en invloed per uitvaart schakel (bron: slotstuk Meander uitvaartopleiding Kitty Vreeswijk maart 2022)
Ook is door DELA de CO2 uitstoot per uitvaart schakel onderzocht. Dit is met name interessant om te kijken wie in welke mate invloed uit kan oefenen bij het verduurzamen van de uitvaart. Ik was behoorlijk gedesillusioneerd toen ik zag dat het bezoekersvervoer bijna de helft van de (48%) CO2 uitstoot veroorzaakt. Hoeveel invloed heb je daar nog op als uitvaartbegeleider? Corona had wél duidelijk invloed. Dit zorgde voor 50% minder CO2 uitstoot. Ook al heeft corona voor uitvaarten positieve neveneffecten gehad (mogelijkheid intiem afscheid, livestream), het op deze wijze beperken van bezoekersvervoer staat voor mij haaks op een liefdevol afscheid.
In het overzicht is goed te zien dat er veel verschillende partijen op verschillende manieren betrokken zijn bij duurzaamheid binnen de uitvaartsector (toeleveranciers, uitvaartorganisaties, nabestaanden). De hoeveelheid impact en invloed verschilt per uitvaart schakel. Er zijn verschillende thema’s (vervoer, bedrijfsvoering, producten, voedsel) en de impact wordt beïnvloed door zowel technologische oplossingen als door gedragsverandering. Kortom, duurzaamheid is een complex geheel. Waar moet je beginnen?
Mijn overtuiging is dat het leuk is om aan de mensen te laten zien dat er mooie, duurzame en ook betaalbare duurzame producten en oplossingen zijn. Tegelijkertijd geloof ik dat er pas echt verschil kan worden gemaakt als we beginnen bij het eindpunt. Werken vanuit alle onderdelen in de uitvaartketen. Succes laten bepalen door een liefdevol afscheid voor mens en natuur. En vanuit diverse strategische thema’s (duurzame uitvaartproducten, bedrijfsvoering en professionals) kijken naar concrete acties en tools. Dus niet onderop starten vanuit een label, kijken wat de eisen zijn, zorgen dat je daar minimaal of ogenschijnlijk aan voldoet en dat dan uitgebreid promoten (greenwashing).
Verder geloof ik ook dat duurzaamheid alleen maar kan worden bereikt door samenwerking en dialoog in de uitvaartketen. In de afgelopen jaren zijn er verschillende initiatieven ontstaan. GreenLeave, een samenwerkingsverband van vooral grote uitvaartondernemers, geeft een mooi overzicht van duurzame uitvaartproducten in alle categorieën. Er wordt gewerkt met een GreenLeave-approved label. Dit initiatief lijkt vanwege kosten en focus (oa bedrijfsvoering) weinig aansluiting te vinden bij kleinere uitvaartondernemingen. Vanuit de kleinere uitvaartondernemingen ontstaan weer andere initiatieven (o.a. Nieuw Bakje Troost). Hierbij is kennisdeling / educatie ook een belangrijk aandachtspunt. Een toeleverancier kan nog zulke mooie duurzame kisten, manden of transport hebben, als de mensen er niet mee bekend zijn of er is geen goed en eerlijk advies, dan wordt de boot gemist.
Bij de uitvaarten waar ik betrokken bij was, kwam duurzaamheid eerlijk gezegd niet ter sprake. Dat heeft me aan het denken gezet. Waar komt dit door? Is duurzaamheid misschien niet belangrijk op zo’n precair moment? Of is er bij nabestaanden, uitvaartbegeleiders en andere betrokkenen onvoldoende kennis, kunde of interesse op duurzaamheidsgebied?
Duurzaamheid is een complex onderwerp. Zelfs duurzaamheid binnen een specifieke sector zoals de uitvaart laat zich niet makkelijk meten of omschrijven. Het gaat om een liefdevol afscheid. Duurzaamheid is daarbij een middel (als het past bij de behoefte van de nabestaanden) en geen doel op zich. De rol van de uitvaartbegeleider is hierbij belangrijk. Door kennis van de mogelijkheden en juiste gespreksvoering kan hij of zij bijdragen aan een duurzame uitvaart. De grote en kleine uitvaartorganisaties gaan ieder op eigen wijze om met duurzaamheid. Door het verbinden van alle inspanningen wordt een belangrijke stap richting duurzaamheid gezet.
Voor mezelf heb ik ook geleerd dat het geen wedstrijd is in de beste, mooiste of meest duurzame uitvaart. Sterker nog, het gaat om een liefdevol afscheid, liefdevol voor mens en natuur. Liefdevol zijn voor jezelf, compassie hebben met jezelf op alle lastige momenten, is misschien de moeilijkste maar ook de belangrijkste stap.
Meer interesse?
Bekijk en/of download de paper 'Duurzame uitvaart' naast dit artikel (slotstuk Meander uitvaartopleiding)